Parels van de Heemkamer – 25

Wijwaterbakje

In Boekel en Venhorst zijn velen vertrouwd met ‘wijwater’, dat in de kerk bij bijzondere gelegenheden, door de priester of de diaken, met een grote kwast over de aanwezige gelovigen wordt gesprenkeld. Als je pech hebt krijg je de volle laag over je ‘uitgespierst’. ‘Asperges me’ (Latijn voor ‘besprenkel mij’).

 Dat wijwater wordt dan in een koperen vat meegedragen door een misdienaar of een acoliet. Ook is er in de meeste kerken een met water gevuld hardstenen of een (rijk versierd) marmeren wijwatervat aanwezig, vlakbij de ingang. Kerkgangers kunnen zich bekruisen met wijwater. Allemaal ter herinnering aan de eerste reiniging van de gelovigen met doopwater, vanuit de doopvont. Soms zagen we vroeger in Boekel pastoor of kapelaan in superplie (een liturgisch gewaad), begeleid door een misdienaar met wijwatervat en kwast, door het dorp lopen, richting een ernstig zieke. Nog altijd speelt wijwater een rol bij belangrijke zegeningen of bij een kerkelijke uitvaart. Deze rituelen met water hebben we naar verluidt vanuit oude Romeinse rituelen ingepast in het christendom. De Romeinen zwaaiden ooit met lauriertakken, gedoopt in ritueel water.

Maar weten we ook nog dat zo’n 60 jaar geleden thuis op iedere slaapkamer een wijwaterbakje aan de muur hing, gevuld met wijwater, om voor het slapen gaan een kruisje te slaan? En kennen we nog de tekst van het avondgebed dat kinderen voor hun bed geknield, dagelijks moesten opzeggen? Of weten we nog dat het als zondig werd beschouwd om overtollig wijwater zomaar door de gootsteen weg te spoelen? Dat mocht wel bij de planten gedaan worden, of eventueel opgedronken. In vroeger tijden werd soms wat (gewijd) zout in het wijwater gedaan, voor een langere houdbaarheid.

Wie herinnert zich nog de jaarlijkse wijding van het wijwater op pinksterzaterdag? Dat water stond vervolgens in grote teilen in het voorportaal van de kerk, zodat de parochianen met hun flessen, kannen en emmers de gezinsvoorraad weer op peil konden brengen. De oplettende toeschouwer kon daarbij overigens een bijzonder fenomeen waarnemen. Half verstopt achter de teil lag een tuinslang klaar om de voorraad telkens tijdig met kraanwater aan te vullen. Verdunning had geen effect op de werkzaamheid. Een onbedoelde toepassing van de kennis van homeopathie?

Wijwaterbakjes zijn er in alle soorten en maten. Sommige van porselein, andere van gebronsd blik of van hout, soms fraai geëmailleerd. En in vele huishoudens is nog wel ergens een eigentijds vaatje te vinden, meegebracht uit Lourdes of Fatima; een plastic Maria-flesje met een blauwe kroon als dop. Maar uit de slaapkamers zijn de wijwaterbakjes meest verdwenen. Ze zijn nu te bewonderen in de Heemkamer.

Dankwoordje van de Heemkundekring

Bij deze laatste Parel van 2024 willen we als Heemkundekring, de schrijver van deze serie ‘Parels van de Heemkamer’ hartelijk bedanken voor zijn mooie stukjes gedurende dit jaar 2024: Toon Wassenberg, bedankt! Heemkundekring Sint Achten op Boeckel wenst iedereen fijne kerstdagen en ’n voorspoedig 2025!